'De examenketen is zo sterk als de zwakste schakel'
Als het gaat om de centrale examens voor de algemene vakken in het voortgezet onderwijs kan het contrast met 2020 dit jaar niet groter zijn. ‘Ik heb in mijn loopbaan nog nooit zo'n ambitieuze periode meegemaakt. Vorig jaar gingen de centrale examens voor het eerst sinds 1945 niet door', vertelt Jan Kastelein als we hem spreken op 11 mei. 'Iedereen was het erover eens dat dit niet nog een keer zou moeten gebeuren.'
Onder coördinatie van Jan Kastelein van het College voor Toetsen en Examens (CvTE) werkten ketenpartners DUO, Cito en het CvTE al in een vroeg stadium in nauw overleg met de Onderwijsinspectie en het ministerie van OCW een aantal scenario´s uit. Doel daarvan was om, rekening houdend met de coronabeperkingen, het centraal examen in het voortgezet onderwijs toch door te kunnen laten gaan. Die scenario´s moesten de ketenpartners uitvoerbaar achten om vervolgens door OCW met alle relevante sectororganisaties te worden besproken. Dit leidde ertoe dat minister Slob van OCW op 16 december 2020 het voorkeurscenario voor het centraal examen in 2021 bekend maakte. De belangrijkste aanpassingen zijn: drie tijdvakken in plaats van twee, waardoor examenleerlingen per vak kunnen kiezen of ze in mei of juni voor dat examen opgaan én leerlingen mogen in plaats van één nu twee vakken herkansen. Daarnaast is afgelopen februari nog besloten dat de diploma-eisen iets versoepeld worden; leerlingen mogen één niet-kernvak laten wegstrepen.
Enorme uitdaging
Kastelein: ‘Voor de ketenpartners én voor de scholen betekenen de papieren centrale examens dit jaar een enorme uitdaging: het is anders én het is meer. Er wordt veel extra’s van de scholen gevraagd, terwijl er door corona sowieso al veel van ze gevraagd wordt. De tijd tussen de tijdvakken is korter dan normaal; CvTE en Cito hebben nu minder tijd voor de normering, docenten hebben minder correctietijd en scholen hebben nu minder tijd om examenleerlingen voor een volgend tijdvak op te geven. Voor de ketenpartners moet echt alles goed zitten; alles grijpt in elkaar, terwijl niemand heeft kunnen werken zoals men gewend is. Er zijn zoveel factoren waar je rekening mee moet houden, denk aan de distributie en het drukken van de examens, aan de kandidaten die Staatsexamen doen, aan kandidaten met een beperking, aan Caraïbisch Nederland. Alle schakels moeten kloppen, een foutje in één schakel kan gevolgen hebben voor de hele keten.’
Digitaal versus papier
Lang niet alle centrale examens worden op papier afgenomen. Bijna alle examenleerlingen vmbo kader en vmbo basis maken hun centrale examens digitaal. Dat kan al vanaf april. Kastelein: ‘Digitaal examineren maakt het scholen mogelijk om zelf de afnametijdstippen te bepalen. Dat kan per vak en per leerling verschillen. Een mooi systeem, het ei van Columbus, zou je denken. Maar hoe hoger het vakniveau, hoe moeilijker het is om verschillende varianten van een centraal examen te maken en hoe meer varianten je nodig hebt. En daar hebben we ook nog eens te maken met meer vakken. Een mooie stip aan de horizon, maar er is nog heel wat voor nodig voordat digitale afname ook op vmbo gl/tl, havo en vwo realiteit zal zijn.´
Goede afronding schoolloopbaan
Hoe dan ook, de centrale examens zijn van start gegaan. ´We wensen de scholen toe dat zij het hele proces goed kunnen uitvoeren en de leerlingen dat zij hun schoolloopbaan goed kunnen afronden. Als keten zijn we er helemaal klaar voor, maar het blijft spannend, want met dit ambitieuze scenario hebben we geen ervaring. Evalueren doen we na afloop. Zowel de ketenpartners als de scholen en hun sectororganisaties. Ook om te zien wat we kunnen benutten voor de centrale examens van 2022. Want ook die leerlingen hebben met de beperkingen van corona te maken gehad. Daarbij denken we ook aan de beroepsgerichte leerlingen: we zien mogelijkheden de beroepsgerichte profielvakken in 2022 ook weer met een centraal examen af te sluiten.’